Herri Batasuna vs DTP

İspanya'da ayrılıkçı Batasuna ve Herri Batasuna partileri 27 Mart 2003 yılında İspanya Yüksek Yargısı tarafından kapatılmıştı. İspanya'da Bask Bölgesinin bağımsızlığı için silahlı mücadele veren ETA örgütünün siyasi kanadı olan Batasuna ve Herri Batasuna partileri 2004 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM)kararın hukuksuz olduğu yolunda şikayette bulunmuştu.

Dün AİHM kararını verdi: "iki siyasi partinin kapatılması temel bir toplumsal ihtiyaca yanıt vermiştir, İspanya yargısının kapatma kararı alırken ETA ile söz konusu partiler arasında bağ bulunduğuna kanaat getirmek ve makul sonuçlara ulaşmak için yeterli oranda bir soruşturma yürütülmüştür. Eta ve parti bağlantıları nesnel olarak demokrasiye karşı bir tehdittir"

Tabi akla hemen Türkiye, Türkiye'de kapatılan partiler ve Dtp geliyor. Aşağıda, "İspanya Siyasi Tarihinde Bask Milliyetçiliği" adlı kitabın yazarı Akın Özçer'in Star Gazetesine 2007 yılında verdiği röportajı göreceksiniz. Akın Özçer'in "www.hispanatolia.com" adresinde İspanya ve Türkiye'yi birbirlerine daha iyi tanıtmayı amaçlayan bir sitesi de mevcuttur.




- İspanya ve Türkiye ayrılıkçı terör nedeniyle benzer tecrübeler yaşıyor, yaşadı. ETA 40, PKK 30 yıldır terör estiriyor. ETA ve PKK çıkış noktaları, amaçları itibariyle birbirine benziyor mu?


Benziyor gibi. İkisi de terörle halkı korkutarak o devletle masaya oturmak istiyor. ETA ilk başta terör amacı olmayan EKIN grubundan çıktı. EKIN Baskça konuşmak da dahil kültürel hakların yasaklandığı Franco"nun diktatörlük döneminde, Bask Kilisesinin himayesinde gizli dil okulları açan bir gruptu. Kesinlikle terörist değildi. ETA da başta değildi. Daha çok Fransa"da kongreler yaptı ve Bask milliyetçiliği teorisini geliştirdi.


- Bask milliyetçiliğinin tarihsel gelişimi nasıldı?


Basklar 19. asrın ikinci yarısına dek dilleri, Katolik köylü kültürleri ve adli, idari, mali yasama yetkileriyle kısmi özerk bir yapıya sahipti. Bu kaldırılınca milliyetçilik başladı ve 1895"te ilk parti PNV adıyla kuruldu. PNV 1930"larda sürgüne yollanıp, kültürel ve etnik farklılar yok sayılıp, Bask dili de yasaklanınca ortaya EKIN-ETA çıktı.


- Bask milliyetçiliğinin terörü araç haline getirmesi nasıl oluyor?


ETA Avrupa federalizminden marksizme birçok düşünce akımından ve gerilla savaşı teorilerinden etkileniyor ve siyasi hedefe ulaşmak için 1968"de ilk terör eylemini yapıyor. Ve ideolojik temelde ikiye ayrılıyor. Bir kolu demokratikleşen ülkede siyaset yapmak için terörü bırakırken askeri kolu terörden vazgeçmiyor.


- PKK"yla ETA"nın eylem biçimleri benzerlik taşıyor mu?


ETA kör terör de uyguladı ama daha çok seçilmiş isimlere yönelik terör eylemleri gerçekleştirdi.


- İspanya ve Türkiye"nin terörle mücadele yöntemi benziyor mu peki?


Franco döneminde terörle mücadele tümüyle sert askeri ve cezai yaptırımlar üzerine kurulmuştu. Mesela terörün içinden çıktığı bölge abluka altına alınarak sadece teröristlere değil, onları koruduğu düşünülen bölge halkına da baskı yapılıyordu.




- Bir tür olağanüstü hal gibi mi?


Ötesinde. Yakalanan ETA militanlarına eylemleriyle orantısız cezalar veriliyordu. Adam öldürmeyenlere bile idam cezası isteniyordu. Bu, Avrupa ülkelerinin İspanya"ya müdahalesine yol açtı, ETA"ya da hiç hak etmediği halde "demokrasi mücahitliği" payesi kazandırdı.


- Sonra ne oldu?


Şimdiki Kral Juan Carlos devlet başkanı oldu. Diktatörlüğün devamı için seçilmişti ama Franco"nun aksine ülkesini evrensel demokrasilere uygun bir anayasayla yönetmeyi seçti. Ve Başbakan olarak atadığı Adolfo Suarez"le birlikte tüm İspanyol toplumunun katılımıyla demokratik anayasa yapılabilmesi için dünyada eşi olmayan bir reform süreci başlattı.


- "Tüm toplumun katılımı" ayrılıkçı fikre sahip olanları da kapsıyor muydu?


İşte bu çok önemli. Carlos"un yaklaşımı, "yeni anayasal sistemin mümkünse ayrılıkçı unsurları da içine alan en geniş mutabakatın sağlanması" yönündeydi. Kimse dışarıda kalmamalıydı ki sorun çözülebilsin. Ama ETA ile mücadelede yöntem birden değiştirilmedi. Hatta İspanya AB"ye girene kadar karşı terör örgütlenmesi Fransa"daki ETA mensuplarını vurdu. O dönemde Fransa"nın İçişleri Bakanı ETA"yı "milli kurtuluş hareketi" olarak niteliyordu. Yani İspanya sorunu çözmek için böylesine zor bir ortamda reformlar ve yeni anayasa yaptı. Türkiye için de öncelikli şart, evrensel demokratik ilkelere uyan bir anayasa.


- Mevcut anayasa hangi noktada terörle mücadeleye yardımcı olamıyor?


Anayasalarda doğrudan terörle mücadeleyle ilgili maddeler olmaz. Önemli olan, anayasada ifade ve örgütlenme özgürlüğünün, taraf olunan Avrupa sözleşmelerindeki evrensel standartlara uymasıdır. Bunun tek sınırı, hakaret, şiddeti, terörü veya bu tür eylemlerde bulunan kişi ya da örgütleri övmektir. Anayasaya aykırı hususların dile getirilmesi, bu sınırda kalmak kaydıyla, ifade özgürlüğü kapsamındadır. Anayasamızdaki eksiklik, terörle mücadelede, ayrılıkçılıkla terör arasındaki farka dayalı yöntemlerin uygulanmasını engelliyor.


- İspanya sorunu henüz çözmüş değilse de ETA"nın gücü, tabanı hayli zayıfladı, bunu da anayasayla yaptı. Türkiye de yeni anayasa hazırlığında. İspanya tecrübesi bize örnek olabilir mi?


Tabi ama arada 30 yıl fark var. Ayrıca demokratik ülkeler topluluğu arasında yer almak istiyorsak terör olmasa dahi yeni bir anayasa yapmalıyız. "AB bunu dayatıyor" gibi bahaneleri bırakarak, kurucu üyesi olduğumuz Avrupa Konseyi"nin Strasburg kriterlerine uymalıyız.



- İspanya 1977"de yeni anayasasını yaparken siyasi af çıkarıyor. Buna rağmen ETA terörü artıyor. Türkiye"de de AB sürecinde sivil alan genişlemişken ve yeni anayasaya çalışılırken PKK terörü azdı. Aradaki fark ne, siyasi af mı? Bu af teröristleri de mi kapsamalı?


Kan dökenlerin affı söz konusu olamaz, İspanya"da da olmadı. Af teröristleri değil Franco"nun "anti İspanya" dediği siyasi muhalifleri kapsıyordu. Sosyalistler bile siyasi muhalif sayılıyordu. ETA mensuplarından affedilenler adam öldürmemiş, muhalif, düşünce suçlusu olanlardı. ETA"nın da siyasi parti kurarak seçimlere katılması öngörülmüştü.


- DTP"ye gelelim. DTP ile Batasuna arasında ne gibi benzerlik, farklılık var?


Batasuna ETA"nın siyasi kolu. ETA"yı terör örgütü olarak görmüyor ve kınamıyor. Şiddetin karşılıklı olduğunu söylüyor. Hatta oto-determinasyon (kendi kaderini tayin etme) hakkının engellendiğini öne sürüyor. ETA mensuplarını listesinden özerk parlamentoya sokuyor. İspanya"da Batasuna dışında Bask milliyetçisi, özerklik hatta bağımsızlık isteyen ve ETA"nın siyasi hedefini paylaşan başka partiler de var ama onlar ETA"yı terörü kullandığı gerekçesiyle kınıyor, lanetliyor ve "onlar kardeşimiz" gibi söylemlerde bulunmuyor. PKK"yı kınamama ve dolaysız veya dolaylı övgü açısından evet, DTP Batasuna"ya benziyor.

- Benzemeyen noktalar yok mu?


Benzemeyen noktalar, Türkiye ile İspanya arasında. Bazı İspanyollar, Kürtlere, Basklara tanınan anayasal hakların verilmediğini, Türkiye"nin yeterince demokratik olmadığını söylüyor. Bir fark da İspanya"da Batasuna dışında -ılımlı Bask milliyetçisi, özerklikçi, ayrılıkçı- başka partilerin olması. Biz de ise yok.


- Peki İspanya bu açılımdan sonra terörle mücadelede nasıl bir yol kat etti?


ETA"ya "silahı bırak, gel siyaset yap" deyince ETA ikiye ayrıldı. Askeri kolu adam vururken, siyasi kanadı "ETA bize zarar veriyor, siyaset hakkından da hoşlandık" diyerek 1981"de görüşmelere başladı ve silah bıraktı. Kan dökmemiş olanlar EE diye bir parti kurdu. Şu an sosyalist parti içindeler. ETA"dan o kadar uzaklaştılar ki sisteme tamamen entegre oldular. Büyük bir başarıdır bu.


- Ayrılıkçıları bile sistem içine çekme deneyimi ETA ve Batasuna"nın tabanı dışındaki geniş kesim ve İspanya için kolay oldu mu peki? Türkiye"de kültürel hak ve özgürlüklerle ilgili adım atmak çok zor ve sancılı oluyor biliyorsunuz, üstelik terör de azalmıyor?


Eski mesleğimden de biliyorum; Türkiye"nin başını en çok ağrıtan sorun demokratikleşme sorunudur. Anayasayı mutlaka yenilemeliyiz. İspanya ETA eylemlerini arttırdığı halde, onlara aldırmayarak başardı bunu. PKK"nın terör eylemlerini artırarak bu süreci baltalamasına izin vermemeliyiz. Çünkü tam demokratik bir Türkiye, İspanya"da olduğu gibi, öncelikle terör örgütlerinin işine gelmiyor.


- Siyasi partiler yasası ile seçim yasasında da değişiklik gerekmez mi?


Elbette, bir parçası çünkü. Yüzde 10 barajı komik. İspanya"da baraj yüzde 3. Temsille siyasi alana çekmek önemli. Terörden caydırmak için de bir şeyler yapmalı ama yeni anayasa olmadan zor.



- Evet ama PKK nedeniyle 30 yılda 30 binden fazla vatandaşımızı kaybettik. Oysa ETA 40 yılda 800 kişiyi öldürdü. Türkiye"de çok can yandığı, PKK nefreti şehitlerle ülkenin her yerine yayıldığı için terörle mücadelenin bir parçası olarak da olsa demokratikleşme adına atılacak her adım toplumsal anlamda kıyas dahi götürmeyecek bir tepkiyle karşılanacaktır?


Valla ben şöyle düşünüyorum. Bir kere Türk toplumu Kürt kökenli milyonlarca vatandaşımızı da kapsıyor. Toplumsal tepki derken bir ayırım yapmamak durumundayız. Ben bu nedenle, toplumsal tepkiyi genel çerçevede değerlendiriyor ve bu tepkinin demokratikleşme karşısında yer alacağını sanmıyorum.


-Bu bir anlamda terör örgütünün siyasallaşması demek?


Terör örgütü siyasi bir yapıdır. Hedefine varmak için terörü araç olarak kullanır. Siyasallaşma olanaklarını ortadan kaldırırsanız elinizde terör kalır. Terörün kalkması için meşru siyaset alanını açmak lazım.


-Bölge halkının taleplerinin meşru zeminde birden çok parti aracılığıyla dillendirilmesi önemli ama Türkiye"de DTP dışında temsil yeteneği olan başka bölge partisi yok. PKK"nın bölge insanları, aydınları ve partileri üzerinde baskı kurduğu da malum. Dolayısıyla o bölgeden farklı seslerin çıkması da pek kolay değil?


PKK"nın buna izin verip vermediğini bilmiyorum ama İspanya"dan farkımız burada. Türkiye"de PKK şiddetini kınayan, reddeden, Kürt ya da bölge milliyetçisi, hatta özerklikçi partilerin de olması gerek. Batasuna ile DTP arasında pek fark yok ama Batasuna şimdi kapalı olsa da diğer partiler meşru alanda temsili gerçekleşiyor. Bu önemli bir fark. Ayrıca orada yeni anayasanın yapılmasına özerklik talep eden, hatta ayrılıkçı milliyetçi partiler de katılmıştı. Hem de o zaman toplam oyları yüzde 6 olduğu halde. Toplumsal mutabakat için önemli olan, aritmetik çoğunluklar yaratmak değil, azınlık olan grupların da katkılarıyla asgari müştereklerde birleşebilmektir.


-Fransa ETA"ya yıllarca kucak açtı, tıpkı önce Suriye"nin şimdi Irak"ın PKK"yı barındırması gibi. Ama İspanya Avrupa"nın ucunda, denizle yalıtılmış bir ülke. Türkiye"nin ise kara sınırındaki çevresi hem çok istikrarsız, hem de uzun vadeli başka büyük siyasi hesapların nesnesi. Yani çok daha keskin bir bıçak sırtındayız ve o yüzden de bütün bunları yapmak İspanya"ya göre çok daha zor?


Evet, Fransa komşularımıza göre daha demokratik bir ülke olmasına rağmen yaptı bunu. Üstelik ETA"nın hedeflediği bağımsız Bask devleti topraklarının bir kısmı Fransa"nın içinde. Ama böyle bir devlet haritada yok. PKK"ya bağlı Kürtler bağımsız bir devlet istiyor mu bilmiyorum ama istiyorsa güneyde özerk bir yapı var zaten. Fark burada. ETA mutlak bağımsızlık istiyor ve o devletin bir ucu da Fransa"da. Buna Fransa hiçbir zaman izin vermeyecektir. Özerk Kürt yönetimini destekleyen ABD için böylesine emin konuşamıyoruz haliyle.


-PKK terörü ve uzantıları uluslararası hesaplar için de kullanışlı bir malzeme olduğundan...


...Bakın, İspanya modelinde terörle mücadeleden bahsediyoruz. Ama toplumsal mutabakat için anayasa Fransa modeline dayandırılmalı. Benim önerim yöntem olarak İspanya, içerik olarak Fransa modeli. İspanya ile aynı olamasa da terörle mücadelede topluma kazandırma devreye girmeli. "Gel siyaset yap ama silahı kesinlikle bırak" denebilir. Adam öldürenler cezasını çeker ama diğerleri indirim yapılacağını, siyasi haklardan yıllarca mahrum olmayacağını bilmeli ki silah bıraksın.